De gezamenlijke opdracht om de gezondheidszorg duurzamer te maken

De zorgsector stoot jaarlijks 11 megaton CO₂ uit [bron 1]Gupta Strategists. Een stuur voor de transitie naar duurzame gezondheidszorg. Kwantificering van de CO2-uitstoot en maatregelen voor verduurzaming. Mei 2019, dit is ruim 7% van de totale CO₂-uitstoot in Nederland. Ter vergelijk hieronder een tabel van de 15 van vervuilende sectoren [bron 2]CE Delft. Uitstoot broeikasgassen in Nederland. Een analyse van de sectoren en bedrijven met de meeste uitstoot. November 2019.:

Bijna 40% van de CO₂-uitstoot in de gezondheidszorg wordt veroorzaakt door energieverbruik [bron 1]Gupta Strategists. Een stuur voor de transitie naar duurzame gezondheidszorg. Kwantificering van de CO2-uitstoot en maatregelen voor verduurzaming. Mei 2019, 22% door reisbewegingen van patiënten en medewerkers en 18% als gevolg van vervuiling door medicijngebruik. De overige 22% zit hem in kleinere onderdelen als papiergebruik, medische apparatuur, water, etc. Als we puur kijken naar de bijdrage van energie uit gebouwen dan levert de VVT-sector (32%) de grootste bijdrage aan deze uitstoot. Gevolgd door de ziekenhuissector (28%) en de gehandicapte zorg (17%).

De Green Deal Duurzame Zorg
Om de maatschappelijke en politieke wens voor verduurzaming van de sector kracht bij de zetten heeft de zorgsector afspraken gemaakt met overheden en bedrijven in de ‘Green Deal Duurzame Zorg’ [bron 3] . Hierbij zijn de belangrijkste doelstellingen:

• Het terugdringen van de CO₂-uitstoot met 49% in 2030
• Circulair en maatschappelijk verantwoord inkopen
• Minder medicijnresten in het drinkwater
• Gezonde werk- en leefomgeving voor zorgpersoneel en patiënten.

Goede voorbeelden
In de sector zijn er gelukkig al vele goede voorbeelden. Zo kondigde ziekenhuis Gelderse Vallei recent aan een volgende duurzaamheidsinvestering te doen van ca. € 6 miljoen. Dit geld is onder andere voor koelinstallaties, warmtepompen, ledverlichting en reductie van het gasverbruik. Samen met de eerdere plaatsing van zonnepanelen op de parkeergarage en verbouwing van het operatiekamercomplex verwacht het ziekenhuis met de investering al in 2023 [bron 4] het belangrijkste doel uit het klimaatakkoord te bereiken: 49 procent minder CO₂ -uitstoot.

Niet iedere zorginstelling ervaart tot op heden voldoende urgentie om substantiële stappen te zetten in het verbeteren van hun zogenoemde CO₂-footprint. Er zijn in dergelijke gevallen vaak interne prioriteiten die – soms begrijpelijkerwijs- prevaleren. Afhankelijk van uw prioriteiten en motivatie beschrijven wij hieronder waarom die urgentie er wel is en investeren in duurzaamheid juist kan bijdragen aan deze ‘andere’ prioriteiten.

Wij onderscheiden hierbij drie verschillende typen motivatie, de drie-formance:

• Conformance-denken: u hecht waarde aan een duurzamere gezondheidszorg omdat de overheid of toezichthouders hierom vragen.
• Performance-denken; u hecht waarde aan een duurzamere gezondheidszorg omdat u ervan overtuigd bent dat het uw integere en beheerste bedrijfsvoering versterkt.
• Socialformance-denken; u hecht waarde aan een duurzamere gezondheidszorg omdat u het maatschappelijk relevant vindt om dit te doen.

Wat is uw motivatie om de gezondheidszorg te verduurzamen?

Het conformance-perspectief
Wanneer u meer conformistisch bent ingesteld is het belangrijk om te realiseren dat er sinds een aantal jaar nationale en Europese wetgeving is waar u zich aan dient te houden, en er zijn op korte termijn deadlines! Wanneer u aan de voorwaarden voor de Europese Energie-Efficiency Richtlijn (EED) voldoet, dient uiterlijk op 31 december 2020 uw energie auditverslag in te dienen bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) [bron 5].

Wanneer zijn deze vereiste op u van toepassing?

• Bedrijven (op holding niveau) met meer dan 250 FTE, € 43 miljoen balanstotaal of meer dan € 50 miljoen omzet zijn verplicht te voldoen aan de Europese Energie-Efficiency Richtlijn (EED) [bron 6]Richtlijn 2012/27/EU Europese Energie-Efficiency Richtlijn (EED). Artikel 8 gaat over de uitvoering van energie-audits door grote ondernemingen. Artikel 14 betreft een kosten-batenanalyse van de warmtevoorziening bij nieuwbouw en renovatie..
• Op locatieniveau zijn organisaties verplicht om voor de panden met meer dan 50.000 kWh of 25.000 m3 gas verbruik te voldoen aan de Informatieplicht energiebesparing [bron 7]Wet Milieubeheer. Per 1 juli 2019 geldt informatieplicht energiebesparing. en de energiebesparingsplicht [bron 8]Wet Milieubeheer. Op basis van Activiteitenbesluit milieubeheer: verplicht om energiebesparende maatregelen te nemen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder.

Voor de impact van de wetgeving op uw organisatie verwijzen wij u naar bijgevoegde links. Heeft u vanuit compliance denken deze wetgeving al op uw agenda staan?

Het performance-perspectief
Ook vanuit het performance-denken zijn er belangrijke aandachtspunten ten aanzien van duurzaamheid.

Er is voor iedere organisatie een directe impact op de bedrijfsvoering. Dit reikt verder dan het terugdringen van de CO₂-footprint en een eventuele impact op de reputatie van uw organisatie. Heeft u bijvoorbeeld al eens nagedacht over de impact op uw essentiële producten en toeleveranciers? Kunnen zij als gevolg van klimaatverandering nog blijven produceren? Welke grondstoffen zijn duurzaam beschikbaar? En tegen welke kosten?

Met deze vragen als uitgangspunt is een van de speerpunten van de Green Deal Duurzame Zorg dat circulair inkopen een vast-criterium wordt bij het inkopen van voeding, geneesmiddelen, medische en verzorgende hulpmiddelen, bedrijfskleding, wasgoed, facilitaire producten en bouwmaterialen.
Dit kunt u als zorginstelling realiseren door het aangaan van een nieuwe contractvorm waarin het waarde behoud van te gebruiken grondstoffen wordt afgesproken. Een steeds vaker gebruikt concept in dit kader is ‘Product as a service’. De leverancier blijft hierbij gedurende een vooraf vastgestelde periode verantwoordelijk voor het leveren van een bepaalde dienst. Waardoor uw risico op tekorten of oplopende prijzen wordt gereduceerd.

Ten algemene zal het bestuurlijk bewustzijn van de potentiele impact van de duurzaamheidsvraagstukken, en het concreet beleggen van de acties die dit met zich meebrengt u hoe dan ook een relevantere en robuustere bedrijfsvoering opleveren. Bent u zich al volledig bewust van de (potentiele) impact van duurzaamheidsvraagstukken op uw organisatie?

Het socialformance-perspectief
Bij het socialformance-denken gaat het echt om de maatschappelijke relevantie van duurzaamheidsinvesteringen. Draagt het bij aan gezondere leefomstandigheden nu? En voor toekomstige generaties? Socialformance-denkers zullen de CO₂-uitstoot van hun organisatie zo snel als mogelijk omlaag willen brengen. Om dat te realiseren zit de grote winst op korte termijn in het terugdringen energieverbruik. Er zijn zoals beschreven goede praktijkvoorbeelden die laten zien dat met de juiste investeringen de footprint al in een aantal jaren met de helft kan worden gereduceerd.

De Coronacrisis heeft daarbij laten zien dat ziekenhuizen met veel minder reisbewegingen af kan. Op basis van eerste voorzichtige schattingen verwacht men dat zo’n 25% van de reisbewegingen structureel niet meer nodig is [bron 9]Gupta Strategists. ‘Corona: katalysator of struikelblok voor groenere ziekenhuiszorg?’ Mei 2020. Dit kan door een deel van de polibezoeken te vervangen door monitoring op afstand, meer telefonische consulten en substitutie van diagnostiek naar de 1^ste lijn, bij de cliënt in de buurt. Dit zou potentieel een reductie opleveren van zo’n 75 kiloton CO₂-uitstoot (gelijk aan het verbruik van 10.000 huishoudens).

Wanneer u een socialformance-denker bent is investering in zorg op afstand dus ook een investering in een duurzame en toekomstbestendigere gezondheidszorg.

Wat uw motivatie ook is. Gezamenlijk ligt er een opdracht om de gezondheidszorg toekomstbestendiger te maken en de CO₂-uitstoot te verlagen. Wat is uw ambitie? En houdt u rekening met een duurzame zorginstelling bij het opschalen van de zorg? Of gaat u automatisch terug naar hoe u het gewend was te organiseren?

Vervolg ‘Back to the Future’
De laatste drie blogs in deze zomerreeks gaan over de uw positie in de ‘gezondheidszorgmarkt’ in het nieuwe normaal. Welke ontwikkelingen staan u te wachten? Hoe realiseert u als bestuurder een relevantie positie in deze markt? En hoe managet u een effectieve transitie van nu, naar die relevantie positie?

Nu al verder lezen? Of wilt u in contact komen met AethiQs? Mail naar

Disclaimer
Hoewel deze blog met grote zorgvuldigheid is samengesteld, aanvaarden AethiQs B.V. en alle andere entiteiten, samenwerkingsverbanden, personen en praktijken die handelen onder de naam ‘AethiQs’, geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van het gebruik van de informatie uit deze uitgave zonder hun medewerking. De aangeboden informatie is bedoeld ter algemene informatie en kan niet worden beschouwd als advies.