Het Nederlandse Pensioenstelsel, niet meer relevant genoeg?

#1: Vandaag en morgen hebben we zekerheid…

Pensioeninnovatie
Het Nederlandse pensioenstelsel wordt gezien als het beste van de wereld. Waarom is er dan een nieuw pensioenstelsel nodig en is het huidige stelsel niet meer relevant genoeg? De mentaliteit van de sociale partners en overheid [bron]Regeerakkoord oktober 2017 is te prijzen! Ook al wordt Nederland gezien als de beste op dit domein, we hebben toch de innovatiekracht nodig om verder te kijken dan vandaag en morgen! Immers dat is toch ook de essentie van pensioen, nadenken over de dag van overmorgen.

Het stelsel bestaat uit drie pijlers:

AOW, geregeld in de Algemene Ouderdomswet.
Aanvullende opbouw via de werkgever.
Individuele aanvullende voorzieningen, op basis van eigen behoefte en inzichten van een persoon.

Met name over de tweede pijler is er in de afgelopen 10 jaar steeds meer discussie ontstaan. De inhoud van deze discussie richt zich op de financiële en maatschappelijke houdbaarheid. Echter, een focus op een van de pijlers zal effect hebben op de andere twee pijlers. Veranderingen in gedrag, keuzevrijheid, arbeidsmarkt en gelijkheidsprincipes tussen jongeren en ouderen vormen het fundament voor de veranderingen naar de toekomst van ons pensioenstelsel.

Vandaag hebben we zekerheid en toch zijn er 5 zaken die deze zekerheid eroderen
Op basis van de huidige pensioenregelingen hebben de meeste werknemers een bepaalde zekerheid over wat de pensioenuitkering zal zijn op pensioendatum. En juist deze ‘zekerheid’ is niet meer zeker. Dit komt omdat (1) de pensioenen niet altijd mee zijn gestegen met de ontwikkeling van de prijzen en soms zelfs werden verlaagd. In het vakjargon ‘korten’ genoemd. Deze disbalans zorgt voor een wantrouwen in het pensioenstelsel. Verder zien we dat (2) de consument van vandaag een andere is dan 20 jaar terug. Keuzevrijheid is een belangrijk principe geworden en ook deze keuzevrijheid wordt gemist in het huidige stelsel. En (3) ook de verandering van de arbeidsmarkt. Mensen veranderen vaker van werkgever en de flexibilisering van de arbeidsmarkt is ook een grote verandering, denk alleen al aan het aantal zelfstandigen (ZZP’ers). Verder (4) het gelijkheidsprincipe tussen generaties. Nu is het vaak zo dat jongeren en ouderen dezelfde premie betalen, waarbij er op de premie van de jongeren over de tijd gezien meer resultaat gemaakt kan worden en men zou kunnen veronderstellen dat de jongeren dan te veel betalen. Een deel van dit rendement gaat naar de huidige ouderen. Dit financieringsprincipe staat ook al lang op de agenda van de overheid. We noemen dit in het vakjargon ‘de doorsneesystematiek’. En als laatste (5): we worden met zijn allen steeds ouder. Dit heeft effect op de pensioenen. Daarom is de fiscale leeftijd om door te gaan met werken thans 68, daar waar 65 ooit de magische grens was. Omdat de eerste en tweede pijler aan elkaar verbonden zijn gaat de pensioenleeftijd in de pensioenregelingen net als de AOW-leeftijd in stapjes omhoog. De AOW-leeftijd stijgt namelijk, weliswaar nu in een lager tempo, zodat in 2024 deze 67 bedraagt. Allemaal zaken die effect hebben op het huidige pensioenstelsel en waar het stelsel niet op gebouwd is.

Heeft het huidige pensioenstelsel dan geen goede elementen meer? Zeker wel!

1:	Solidariteits- en collectiviteitsbeginsel: het delen van risico’s tussen generaties.
2:	De impliciete ambitie om binnen de tweede pijler te streven naar een pensioen van 75% (80%) van het gemiddeld genoten inkomen over een volledig werkzaam leven van 40 jaar (42 jaar).
3:	Het pensioen is levenslang. Het is niet mogelijk om een deel van het pensioen te gebruiken en dan in de latere levensjaren tekort te komen. Wel is er meer aandacht voor flexibiliseringsmogelijkheden.
4:	Pensioen is een belangrijke maar ook kostbare arbeidsvoorwaarde. Concurrentie op deze arbeidsvoorwaarde wordt vaak als ongewenst ervaren. Daarom bestaan er verplichtgestelde bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen.
5:	Zorg voor nabestaanden.

Door de reeds vijf eerder beschreven veranderingen is het van belang om aan te sluiten en te innoveren op dit brede maatschappelijke thema. Juist omdat er zoveel belangen zijn, heeft het erg lang geduurd voordat er een nieuw pensioenstelsel tot stand gekomen is.

We staan nu voor een historische wijziging van het stelsel dat:

1:	Persoonlijker en individueler moet gaan worden, zelf meer regie nemen wordt de norm.
2:	Maatschappelijk relevanter moet worden door aansluiting te hebben op de arbeidsmarkt en financiële haalbaarheid.
3:	Pensioen mee laat ademen met de financiële markten, dit zal herkenbaarheid geven aan de deelnemer en de rentegevoeligheid wordt robuuster en persoonlijker.
4:	Een risicoprofiel heeft gebaseerd op de populatie (leeftijdssamenstelling) en niet op algemeenheden.
5:	Arbeidsongeschiktheid van zelfstandigen benaderd vanuit een maatschappelijk perspectief
6:	Meer standaardisatie van het nabestaandenpensioen kent zodat er minder onderverzekering plaatsvindt.
7:	Ethisch uitlegbaar is aan de deelnemer en niet alleen door rekenaars of fiscalisten en pensioenjuristen.
8:	Gelijke behandeling kent.
9:	Eigendomsrecht baseert op het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de mens en fundamentele vrijheden.
10:	Behoud van verplichtstelling realiseert.

Het nieuwe stelsel zal zowel moeten passen in het Nederlandse en Europese wettelijke kader.

In #2: Het Nederlandse Pensioenstelsel, niet meer relevant genoeg?
Hebben we overmorgen dan wel zekerheid?

In #3: Het Nederlandse Pensioenstelsel, niet meer relevant genoeg?
De belangrijkste begrippen en termen van het nieuwe stelsel.

In #4: Het Nederlandse Pensioenstelsel, niet meer relevant genoeg?
Het beleggingsbeleid nader bezien.

In #5: Het Nederlandse Pensioenstelsel, niet meer relevant genoeg?
De essentie van het transitieplan.

Disclaimer

Hoewel deze blog met grote zorgvuldigheid is samengesteld, aanvaarden AethiQs B.V. en alle andere entiteiten, samenwerkingsverbanden, personen en praktijken die handelen onder de naam ‘AethiQs’, geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van het gebruik van de informatie uit deze uitgave zonder hun medewerking. De aangeboden informatie is bedoeld ter algemene informatie en kan niet worden beschouwd als advies.