2040: De recombinatie van wonen, pensioen en zorg

Portable pensioen

De overstap van pensioenaanspraken naar individuele pensioenvermogens biedt deelnemers volop mogelijkheden tot meer flexibiliteit en keuzevrijheid in de toepassing van hun pensioen. Terwijl het pensioen voorheen een vrij ontastbaar vermogen was waar men tot aan de pensioenleeftijd weinig mee van doen had, kan het in de toekomst een eigen, persoonlijk spaarpotje worden met verschillende mogelijkheden en toepassingen, zelfs voor het einde van een werkend leven. We kunnen kiezen tussen hoog of laag risico bij beleggingen, een vaste of variabele uitkering of een bedrag ineens. Dit zijn wat eerste voorbeelden van de flexibiliteit en betrokkenheid die steeds meer zullen worden gevraagd van de deelnemer. Er zijn nog meer ontwikkelingen denkbaar, zoals het inzetten van pensioengeld voor omscholing om een carrièreswitch mogelijk te maken, of het financieren van een hypotheek. Het pensioen zou deels uitgekeerd kunnen worden in natura, zoals woon- en zorgservices waarmee de levenskwaliteit van ouderen verbeterd kan worden.

Innovaties in zorg en wonen

Innovaties in automatisering en robotisering leiden tot speciaal ontworpen appartementen waarin ouderen veilig en zonder assistentie kunnen leven. Het is wonderbaarlijk wat men in een piepklein appartement kan bereiken aan comfort en voorzieningen met hedendaagse technologie. Voor ouderen met beperkte mobiliteit biedt een dergelijk ontwerp uitkomst: hun slaapkamer, werkkamer, keuken en salon bevinden zich in dezelfde ruimte, doordat ze met een druk op de knop alles kunnen inklappen en opbergen. Er bestaan ook al prototypen van gerobotiseerde keukens die getraind zijn op de bewegingen van professionele chefs; zij kunnen er binnenkort gemakkelijk voor zorgen dat de bewoner een afgestemd dieet volgt.

Door samenwerking met techbedrijven en zorginstellingen zouden pensioenfondsen
een deel van het pensioenvermogen van hun deelnemers voordelig kunnen uitkeren voor
hun specifieke zorgbehoeften. Dit zou het gemakkelijker maken voor naasten om een
deel van de zorg voor ouderen over te nemen. Personeelstekort in de zorg is een ingewikkeld probleem in een vergrijzende maatschappij.
In Denemarken wordt nu al een deel van de ouderenzorg opgevangen door de gemeenten, waarbij veel vrijwilligers en mantelzorgers worden ingezet. Zo wordt er veel gedaan om ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Zes op de zeven senioren in Denemarken zijn nog gezond. Denen met lichte beperkingen worden in de gaten gehouden door een arts, zodat tijdig kan worden ingegrepen als dat nodig is. Het Deense zorgstelsel staat bekend om zijn effectiviteit. Wel mag hierbij vermeld worden
dat Denen zo’n 50% belasting betalen over hun salaris om hun verzorgingsstaat te financieren.

Een stap verder

Adjiedj Bakas laat zien dat, met het tempo waarin onze technologie en maatschappij
zich ontwikkelen, het de moeite loont om de prikkelende vragen te stellen waar niet iedereen over na wil denken. CRISPR gene editing bijvoorbeeld maakt het mogelijk om het genoom van organismen aan te passen. Deze technologie kent vele medische toepassingen, maar heeft een dubieuze ethische status. Alhoewel de technologie al vele jaren bestaat, is een brede toepassing ervan nog niet vergevorderd.
Afgelopen jaar werd in China een veelbelovende poging gedaan om menselijke organen, nieren in dit geval, te laten groeien in varkensembryo’s. CRISPR werd daar gebruikt om bepaalde genen uit te schakelen die nodig zijn voor de vorming van gewone varkensnieren. Door middel van een stamcelinjectie lieten de wetenschappers vervolgens menselijke nieren groeien op de vrijgekomen plaats.
Dergelijke experimenten moeten in China vroegtijdig worden afgebroken om ethische perikelen te omzeilen, en in andere landen zoals de Verenigde Staten zijn ze nog geheel verboden. Deze technologie is nu nog niet zo vergevorderd dat de mensen onder aan de wachtrij voor orgaantransplantaties haar in de gaten zouden moeten houden, maar wanneer het lukt om werkende organen te kweken, zou dat de levensverwachting en de kwaliteit van leven voor ouderen drastisch kunnen verbeteren.
Euthanasie vormt eveneens een ethisch dilemma met een sterk uiteenlopende legale status over de hele wereld. Nederland is het eerste land waar euthanasie door een arts is gelegaliseerd, sinds 2001. In Zwitserland ligt het net iets anders: euthanasie is daar illegaal, maar zogenaamde hulp bij zelfdoding of geassisteerde zelfmoord is al legaal sinds 1941. Hier ligt het verschil in degene die het medicijn toedient: niet de arts maar de patiënt zelf. De arts is alleen nodig om het medicijn voor zelfdoding voor te schrijven.
Deze procedure voor levensbeëindiging is eenvoudiger en biedt patiënten meer keuze
in de manier waarop zij hun laatste dagen willen spenderen. De vrijheid om deze zaken te overwegen en bespreekbaar te maken, kan ook veranderingen opleveren in de pensioenwereld. Hier valt bijvoorbeeld te denken aan een keuze tussen een pensioen voor een voltooid leven of een pensioen dat doorgaat tot je laatste snik.

Tot slot

Niet ieder oud mens is moe of inactief. Sommigen gaan na hun pensioen nog een opleiding doen, een boek schrijven of een wereldreis maken. Mobiliteit van lichaam en van geest is een geschenk dat niet verspild moet worden, een gave die de mens nodig heeft om de tijd bij te benen. De toekomst is niet zeker, maar ook niet zo ondoorzichtig als zij lijkt, zolang we onze verwachtingen maar durven aan te passen. Adjiedj Bakas heeft het tot zijn missie gemaakt om uw horizon te verleggen met een nuchtere kijk op wat er op ons afkomt.

Adjiedj Bakas

Toekomstverkenner en Auteur.
Adjiedj Bakas is een vooraanstaand toekomstverkenner en schrijver, bekend om zijn diepgaande analyses van trends en ontwikkelingen die schuilgaan achter de krantenkoppen van vandaag. Adjiedj gelooft dat de komende 50 jaar meer veranderingen zullen brengen dan de afgelopen 500 jaar, en hij probeert mensen voor te bereiden op deze ingrijpende transformaties.
Met meer dan een miljoen verkochte exemplaren van zijn boeken, heeft Adjiedj een wereldwijd publiek bereikt. Zijn werk is vertaald in diverse talen, waaronder Engels, Chinees, Noors, Braziliaans-Portugees, Zweeds en Roemeens. Tot zijn recente publicaties behoren ‘Het Tijdperk van Chaos’ en ‘Hutspotgod’. Adjiedj daagt zijn lezers uit om voorbij het alledaagse te kijken en zich voor te bereiden op een toekomst vol veranderingen en mogelijkheden.