Sterker uit de startblokken
Een waarden-gedreven evaluatieonderzoek naar de opbrengst van het vak burgerschap in het mbo.
Uitgave voor de onderwijssector Leestijd 7 minuten
“Burgerschapsonderwijs draagt bij aan de voorbereiding van studenten op volwaardig functioneren in en deelname aan de maatschappij. In Nederland betekent dat samenleven met respect voor elkaar, voor de democratie en de rechtsstaat en voor de vrijheden die iedereen heeft.” – Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Dit onderzoek heeft de opbrengst van het vak burgerschap binnen ROC Friese Poort meerdimensionaal in kaart gebracht. Het onderzoeksteam keek vanuit de missie, visie en strategie van ROC Friese Poort naar de opbrengst van het vak. De opbrengst werd in kaart gebracht middels kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeksmethoden. Dit gaat dus verder dan het meten van kennisbevordering bij studenten of controleren of de school voldoet aan de wettelijke vereisten. Deze methode biedt inzicht in de effectiviteit van het vak ten aanzien van de ambities van de school en biedt handelingsperspectief om de onderwijspraktijk te verbeteren.
Inleiding
Burgerschapsonderwijs beoogt bij te dragen aan de voorbereiding van mbo-studenten op volwaardig functioneren in en deelname aan de samenleving. Dat is bevorderlijk voor het welbevinden van mbo-studenten en het functioneren van de samenleving. Het burgerschapsonderwijs in Nederland is een wettelijke verplichting voor scholen.
Hoewel de politiek en scholen substantieel investeren in de burgerschapsvorming van studenten, weten we nauwelijks wat het burgerschapsonderwijs oplevert. Zorgt het burgerschapsonderwijs ervoor dat studenten sterker uit de startblokken komen?
Het College van Bestuur van ROC Friese Poort wil weten of de ambities op dit gebied worden waargemaakt. Daarom gaf het bestuur het onafhankelijke Instituut Voor Maatschappelijke Relevantie (IVMR) de opdracht om de opbrengst van het burgerschapsonderwijs te evalueren. Hiertoe hanteerde het onderzoeksteam onder leiding van prof. dr. Arjo Klamer een waarden-gedreven evaluatiemethode. In deze onderzoeksmethode formuleert het onderzoeksteam samen met het bestuur de bedoeling(en) van het burgerschapsonderwijs. De bedoelingen worden gebruikt om de effectiviteit van het burgerschapsonderwijs te meten. Zo doet deze benadering recht aan de missie, visie en identiteit van ROC Friese Poort.
Naast het meten van de effectiviteit van het vak burgerschap ten aanzien van deze bedoelingen, beoogde dit onderzoek om handelingsperspectief te bieden ter verbetering van het burgerschapsonderwijs. Om beide doelen te bereiken sprak het onderzoeksteam in de periode van februari tot september 2022 met studenten (jongerenonderwijs), docenten en andere stakeholders. De resultaten van dit onderzoek zijn gebaseerd op een bureaustudie, zes interviews met stakeholders (n=7), zeven focusgroepen met studenten (n=41), drie focusgroepen met docenten (n=12), een begeleide digitale vragenlijst onder studenten (n=315), en een expertgroep (n=8).
Goed genoeg is als een student zegt: ik ben bij Friese Poort een completer mens geworden. Als ze zouden zeggen, ik ben bij Friese Poort een goede kok geworden, maar verder heeft ROC Friese Poort niet zo veel voor mij betekend. Dan hebben we op basis van het KD [kwalificatiedossier] en wat het ministerie van ons verwacht uitstekend aan onze verplichting voldaan, en dan zou ik het toch schraal vinden.
De inspectie is er niet alleen om te oordelen, maar ook om te stimuleren door het gesprek erover te voeren. […] Waarbij we kijken: maak je van burgerschap een vakje dat afgevinkt moet worden of ben je als instelling in verbinding bezig met die socialisatieopdracht?
Omdat wij in een klas zitten met verschillende culturen en mensen met verschillende achtergronden, dan zijn er veel verschillende meningen en ontstaan sneller discussies. Ik vind het leuk om te zien dat dat door die les burgerschap ontstaat. Want normaal heb ik dat niet aangezien ik in een vriendengroep zit met mensen die eigenlijk een beetje hetzelfde denken als ik, dus dat is wel een toevoeging.
Het kennisrepertoire of vaardighedenrepertoire van de docent burgerschap
vind ik doorslaggevend.
De hoofdbevindingen en aanbevelingen zijn gebaseerd op alle dataverzamelingen en -analyses. Hoofdbevindingen 1 en 2 gaan specifiek over de effectiviteit van het burgerschapsonderwijs ten aanzien van de vijf geïdentificeerde bedoelingen.
Hoofdbevinding 1: Het burgerschapsonderwijs is met name effectief op de bedoelingen ‘zinvolle bijdrage samenleving’ en ‘kritische denkvaardigheden’. Meer dan een derde van de studenten rapporteerde door ROC Friese Poort sterker te zijn gaan geloven dat ze met hun toekomstige beroep een zinvolle bijdrage aan de samenleving kunnen leveren. Dat dit niet volledig toe te schrijven is aan het vak burgerschap werd als een kracht gezien. Het duidt op een collectieve verantwoordelijkheid van burgerschapsdocenten en vakdocenten op deze bedoeling. Hoewel het aantal studenten dat op kritische denkvaardigheden verandering rapporteerde minder groot was, gaven studenten tijdens de focusgroepen concrete voorbeelden van hoe het burgerschapsonderwijs heeft geholpen bij het ontwikkelen van kritische denkvaardigheden. Daarnaast gaf meer dan tachtig procent van de studenten aan deze bedoeling belangrijk te vinden. Des te indrukwekkender is de bevinding dat studenten kritische denkvaardigheden door het burgerschapsonderwijs nog belangrijker zijn gaan vinden.
Hoofdbevinding 2: Op de overige thema’s te weten ‘politiek’, ‘medeverantwoordelijkheid samenleving’ en ‘perspectief andersdenkenden’ is het burgerschapsonderwijs enigszins effectief. Het aantal studenten dat verandering ten aanzien van deze bedoelingen rapporteerde is beperkt gezien de ambities van ROC Friese Poort.
Onderstaand dashboard geeft hoofdbevindingen 1 en 2 grafisch weer, met bovenin de bedoelingen waarop het burgerschapsonderwijs het meest effectief was. De wijzers in het dashboard vertegenwoordigen een normatief oordeel gevormd door de expertgroep op basis van de verzamelde kwalitatieve en kwantitatieve data.
Benieuwd naar alle 7 hoofdbevindingen en de daaruit voortvloeiende aanbevelingen?
Download dan hier het rapport ‘Sterker uit de startblokken: een waarden-gedreven evaluatieonderzoek naar de opbrengst van het vak burgerschap in het mbo’.
Ook hebben wij een hardcopy versie voor alle geïnteresseerden uit het veld!
Wilt u meer lezen of beluisteren over de zorgsector? Bekijk onze kennisuitgave in de kennisbibliotheek of via onze Podcast en AethiQs TV.
Disclaimer
Hoewel deze publicatie met grote zorgvuldigheid is samengesteld, aanvaarden AethiQs B.V. en alle andere entiteiten, samenwerkingsverbanden, personen en praktijken die handelen onder de naam ‘AethiQs’ en ‘Verstegen accountants en adviseurs’ geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van het gebruik van de informatie uit deze uitgave zonder hun medewerking. De aangeboden informatie is bedoeld ter algemene informatie en kan niet worden beschouwd als advies. Niets uit dit artikel mag zonder akkoord van de schrijvers worden gebruikt, gedeeld of gekopieerd voor andere doeleinden. Alle rechten voorbehouden aan de schrijvers en AethiQs©. November 2022