De toekomst van de pensioensector:

Er zijn maatschappelijke veranderingen te zien die met name in de wereld van bedrijven een grote impact hebben. In grote lijnen gaat het om de verwachting van de maatschappij ten aanzien van de bedrijfsvoering van organisaties – radicale transparantie, verantwoording van beleggingen in het kader van de energietransitie, biodiversiteit en mensenrechten, radicale beschikbaarheid en individueel maatwerk voor de klant om er een paar te noemen.

Het nieuwe pensioenstelsel is voor een deel ontworpen met deze ontwikkeling in gedachte. Met een persoonlijk pensioenvermogen is er meer mogelijk als het gaat om de vrije keuzes van deelnemers wat betreft beleggingen en uitkering. Niet alleen het risico, maar ook de bestemming van deelnemersgelden zullen in de toekomst een rol spelen bij keuzes van pensioenfondsen en van deelnemers. Organisaties zijn ook steeds meer aan elkaar verbonden. Moderne digitale technologie wordt met gemak aan elkaar gekoppeld, wat ervoor zorgt dat financiële instanties met elkaar in een ecosysteem belanden waarbij de afbakening van taken en diensten zullen vervagen.

Publiek vertrouwen

De flexibiliteit van pensioenfondsen – zoals we ze nu kennen – om deze keuzevrijheid
te faciliteren zal veel betekenen voor hun bestaansrecht. Daarbij komt ook kijken dat deelnemers willen kunnen zien waar hun geld wordt ingezet. Transparantie van organisaties zal niet alleen voor de toezichthouder vereist zijn, maar ook van belang voor het publieke imago van iedere organisatie, met name organisaties met grote vermogens in beheer. Het belang van dat imago heeft zijn voor- en nadelen. In essentie wil iedereen iets kunnen betekenen voor de maatschappij, voor de mensheid en de planeet, maar het aanscherpen van maatschappelijk toezicht betekent ook dat organisaties meer werk hebben aan het behouden van publiek vertrouwen. Het is voor organisaties hiermee belangrijker dan ooit om een eigen missie voor ogen te hebben. Als niet alle verwachtingen kunnen worden waargemaakt komt het neer op een duidelijke verantwoording van de keuzes waar een organisatie als eenheid achter staat.

Van complex naar flexibel

Na de transitie is er een hoop werk verzet dat de hele pensioenketen heeft geraakt, van nieuwe wet- en regelgeving tot nieuwe digitale systemen, van het toezicht tot de communicatie. Een oud systeem zoals het huidige pensioenstelsel heeft met de tijd een grote mate aan complexiteit opgebouwd. Het nieuwe stelsel is wat dat betreft ook een tabula rasa, een kans voor fondsen om op weg daarnaartoe een grote schoonmaak te houden in het beheer van hun data en processen, om systemen te moderniseren en om de flexibiliteit die in de toekomst verwacht wordt te faciliteren.

Dat gaat hand in hand met elkaar. Moderne datasystemen met technologische innovaties zoals AI maken het makkelijker om keuzes bij de deelnemer te leggen en om bijvoorbeeld te voorspellen wat een goede default is. In het nieuwe pensioenstelsel zal er veel meer uniformiteit in het basispakket zitten wat het maatwerk naar de deelnemer vervolgens eenvoudiger maakt. Een gebruiksvriendelijke app die deelnemers kunnen gebruiken om hun regeling en hun pensioenvermogen in de gaten te houden zou al niet boven verwachting mogen zijn. Een AI-assistent die afgestemd individueel pensioenadvies geeft en vragen van deelnemers kan beantwoorden is al een denkbare en reële volgende stap.

Zo kan het pensioen voor deelnemers van karakter veranderen, van een passief groeiend vermogen dat klaarligt voor later naar een instrument dat ze aan kunnen wenden voor doelen waar ze om geven. Pensioen wordt zo op verschillende manieren dichter bij de deelnemer gebracht.

Het huidige voor de meesten ondoorgrondelijke systeem waar een individu weinig inbreng in heeft maakt van pensioen voor de meesten een non-issue. In het nieuwe systeem is veel meer maatwerk mogelijk en kunnen er veel meer keuzes bij de deelnemer gelegd worden. Toenemende betrokkenheid van deelnemers ligt ook in lijn met de bredere maatschappelijke verwachting dat mensen steeds bewuster omgaan met investeringen en een groter belang hechten aan de bestemming van hun geld.

Digitale ecosystemen

Deze nieuwe behoefte van deelnemers kan gemakkelijker worden gefaciliteerd door moderne digitale technologie. Nieuwe digitale systemen zullen veel gemakkelijker in verbinding te brengen zijn met die van andere financiële entiteiten. Hiermee zou
het pensioenkapitaal van deelnemers voor een veel grotere diversiteit aan doeleinden kunnen worden ingezet. Doelen die voor de pensioenleeftijd al aan bod komen zoals een omscholing, een sabbatical of een hypotheek. Vice versa kan men al de overwaarde op
een huis kapitaliseren voor een hogere oudedagsuitkering. Pensioen wordt zo een onderdeel van het financiële systeem, op nationaal niveau tot Europees en zelfs globaal niveau. Hier zijn natuurlijk ook risico’s aan verbonden waar ook reeds nieuwe regelgeving voor wordt ingevoerd om de homogenisering van financiële systemen door Europa op een veilige manier te faciliteren.

Moderne financiële systemen zijn als legoblokjes aan elkaar te klikken waardoor
op den duur eindeloze mogelijkheden denkbaar zijn voor onze pensioenvermogens. Pensioen hoeft in de toekomst niet meer synoniem te zijn met ‘stoppen met werken’ of een ‘oudedagsvoorziening’, het kan ook het begin van iets nieuws zijn. Nieuwe generaties willen een pensioenregeling die naadloos meedeint met het leven, voorziet in behoeften wanneer nodig en onze wensen en dromen ondersteunt wanneer dat kan. De vraag aan
u als bestuurder is dan of dit toekomstbeeld al op de agenda staat, en of deze zaken daadwerkelijk worden behandeld. De regie van een pensioenfonds betekent ook vooruitzien naar het aankomende landschap om daarin steeds relevant te blijven.

Albert Smolenaers

Partner AethiQs.
Albert Smolenaers is CFO en partner van AethiQs, een onafhankelijk Nederlands adviesbureau dat zich richt op het creëren van relevantiewaarde voor klanten in maatschappelijk relevante en nichesectoren. Hij is expert op het gebied van transitiemanagement en de pensioensector.

Bij AethiQs geeft Albert leiding aan een team van adviseurs die door hun intellectuele onafhankelijkheid en intrinsiek begrip van de continue beweging waarin klanten zich bevinden, betekenisvolle adviezen geven. Hij hecht veel waarde aan het sparren, het aangaan van uitdagingen en doorzettingsvermogen, zowel in zijn werk als daarbuiten.

Als geduchte sparringpartner voor collega’s en klanten zet Albert zijn expertise in om organisaties te begeleiden bij complexe transities en veranderingen, zodat zij optimaal kunnen inspelen op de dynamiek in hun sector.